Sơ lược về Thập nhị Chầu Bà Quan Hoàng và các giá Cô Cậu trong Tứ Phủ
Trong đạo mẫu ta thấy sự hiện diện của 12 vị Chầu bà, là những vị hóa thân của mẫu thiên thượng thoải, là những hình ảnh đời nối đời trong một xã hội và nó chứng minh cho sự thanh xuân trẻ hóa con người, đất nước.
Chầu bà thứ nhất Thượng Thiên là Bán Thiên công chúa: được thờ ở cây hương các đền phủ. Ngài là hóa thân của mẫu Liễu Hạnh.
Chầu bà đệ nhị Đông Cuông là hóa thân của mẫu đệ nhị, thay quyền mẫu, thay quyền chúa bà cai quản Tam Thập Lục Động, Bát Bộ sơn trang. Bà là một trong tứ phủ chầu bà Khâm Sai có vị trí rất quan trọng trong đạo mẫu
Chầu bà đệ tam là hiện thân của thánh mẫu đệ tam. Đời Lý có bà Mẫu Thoải ở Bắc Ninh, bà Vũ Nương ở Nam Hà. Đời Trần có bà bán nước, bà Châu Nương. Đời Lê Nguyễn thì tôn vinh mẫu Hàn Sơn Thanh Hóa.
Chầu bà đệ tứ là “Chiêu Dung công chúa” là tướng của Hai Bà Trưng.
Chầu bà đệ ngũ là công chúa đời Lý, tu trên suối Lân, phù giúp nhà Lê đánh giặc.
Chầu lục đời Trần, là hóa thân của mẫu Liễu Hạnh, bị giặc Nguyên hãm hại, bà tự vẫn giữ trọn khí tiết. Sau này bà hóa thân, phù giúp vua Lê đánh giặc và được phong là Lục cung công chúa hay Chúa lục cung nương.
Chầu bẩy là tướng của Hai Bà Trưng được phong là Tân la công chúa.
Chầu tám là tướng của Hai Bà Trưng được phong là Bát Nàn công chúa, Bát Nàn Đại Tướng Đông Nhung.
Chầu chín là hiện thân của mẫu Liễu Hạnh ở Sòng sơn Thanh Hóa.
Chầu mười là tướng của vua Lê Thái Tổ ở Đồng Mỏ Chi Lăng “Mỏ Ba công chúa”.
Chầu bé Bắc Lệ là hiện thân của mẫu thượng ngàn, là người con gái bị giặc Nguyên hãm hại nên khí tiết quên sinh. Sau này bà hiển linh phù giúp nhà Trần, nhà Lê.
Chầu cuối cùng là bản đền hoặc vị bản cảnh, chầu này trong số 12 chầu có khi được hầu ở trên hoặc ở dưới tùy theo sắc phong của vị chầu đó ở bản xứ.
Đó là mười hai vị chầu bà.
Trong 12 vị chầu bà này có 4 vị là Tứ Phủ Khâm Sai:
Chầu bà đệ nhị
Chầu lục cung
Chầu mười Đồng Mỏ
Chầu bé Bắc Lệ
Bốn vị này được cho là anh linh nhất hay hiện hữu với người trần gian nhất và cũng là bốn vị được sang khăn nhận đồng.
Chầu bà đệ nhị và chầu Lục cung là hai vị hầu cận bên cạnh mẫu thượng và chúa bà.
VI. Sau 12 vị chầu bà là 10 giá ông Hoàng
10 giá ông Hoàng theo dân gian thì các ông đều là con của trời giáng xuống thủy cung, con vua cha Bát hải và đầu thai lên trần gian để giúp đời qua các thời kỳ Lý Trần Lê và Lê Trung Hưng
Ông Hoàng Quận làm việc Thượng Thiên
Ông Hoàng Đôi làm việc Khâm Sai
Ông hoàng Bơ làm việc thoải cung Khâm Sai
Ông Hoàng Tư làm việc Tùy Tòng
Ông Hoàng Năm làm việc Nội Chính
Ông Hoàng Sáu làm việc Lục Bộ
Ông Hoàng Bảy làm việc Khâm Sai
Ông Hoàng Tám làm việc Lục Bộ
Ông hoàng Chín làm việc Nội Chính
Ông Hoàng Mười làm việc Khâm Sai
Như vậy ở đây ta thấy được có 4 vị Khâm Sai, 4 vị này đại diện cho 10 ông Hoàng, chấm lính nhận đồng được gọi là tứ phủ ông Hoàng.
VII. Sau 10 ông Hoàng là 12 giá cô
Cô có Thánh cô, Tiên cô, Chúa cô, Chầu cô nhưng tất cả được quy chuẩn với 12 vị Thánh cô
Cô cả Động Đình
Cô đôi Thượng Ngàn
Cô bơ Thoải Cung
Cô tư Tây Hồ
Cô năm suối Lân
Cô sáu Trang Châu
Cô bảy Tân La
Cô tám Đồi Chè
Cô chín Cửu Tỉnh
Cô mười Mỏ Ba
Cô mười Một Bản Đền
Cô bé Bắc Lệ
Trong 12 thánh cô thì có 4 cô hầu cận mẫu và được mẫu cắt cử việc “chấm lính nhận đồng” ban tài phát lộc và thường xuyên biến hiện kiểm tra giám sát tội phúc nhân gian. Đó là:
Cô đôi Thượng Ngàn
Cô bơ Thác Hàn
Cô chín Cửu Tỉnh
Cô bé Bắc Lệ
Được gọi là Tứ Phủ Thánh Cô
VIII. Sau 12 thánh cô là 10 giá thánh cậu
Cậu Quận
Cậu Đôi
Cậu Bơ
Cậu Tư
Cậu Năm
Cậu Sáu
Cậu Bảy
Cậu Tám
Cậu Chín
Cậu Bé
Mười giá cậu chỉ có 4 cậu hay về đồng và chuyên trách việc chấm lính nhận đồng đó là:
Cậu Quận
Cậu Bơ
Cậu Đôi
Cậu Bé
